Trong một bài viết trên Tạp chí Lực lượng Vũ trang vào năm 2010, ông Daniel L Davis, thành viên cấp cao của Viện an ninh quốc gia Mỹ Defense Priorities và là cựu trung tá trong quân đội Mỹ, cho rằng nếu không có sự thay đổi lớn về hiện trạng ở Afghanistan khi đó, nỗ lực quân sự do Mỹ dẫn đầu ở đó sẽ thất bại.
Vào thời điểm vẫn còn là sĩ quan quân đội tại ngũ và sau lần triển khai chiến đấu thứ hai tại Afghanistan, ông Davis đã viết một báo cáo chi tiết tiết lộ rằng mọi thứ đã trở nên tồi tệ hơn nhiều, đồng thời cho hay các nhà lãnh đạo cấp cao của quân đội Mỹ đã cố tình lừa dối công chúng. Khi đó, cựu quan chức quân sự này cho rằng nếu không thay đổi chiến lược, khả năng lực lượng vũ trang Mỹ cuối cùng phải chịu thất bại ở Afghanistan là rất cao.
Một chiếc trực thăng Mỹ được nhìn thấy trên thủ đô Kabul hôm 15-8. Ảnh: AP
Trong khi đó, theo Vox, sự sụp đổ của chính phủ Afghanistan chủ yếu xuất phát từ sự không chắc chắn được tạo ra bởi các cuộc đàm phán được tổ chức ở Doha vào tháng 2-2020 giữa Mỹ và Taliban, trong đó xác nhận việc Mỹ rút quân hoàn toàn cùng với việc giảm các lực lượng đồng minh.
Các quan chức Mỹ và giới chức quân sự Afghanistan đã mô tả một quân đội mất tinh thần sau thỏa thuận Doha, xem thỏa thuận này là thất bại của chính phủ trước Taliban. Một sĩ quan đặc nhiệm Afghanistan cho hay: “Họ xem điều đó như dấu chấm hết. Ngày thỏa thuận được ký kết, chúng tôi đã thấy sự thay đổi. Điều đó giống như Mỹ đã đẩy chúng tôi đến thất bại”.
Các điều kiện trong quân đội Afghanistan sau đó đã nhanh chóng xấu đi, trầm trọng hơn do tham nhũng. Nhiều binh sĩ Afghanistan phàn nàn họ không nhận được lương trong nhiều tháng và không còn nỗ lực chống lại Taliban khi sự hiện diện của quân đội Mỹ bắt đầu thu hẹp.
Theo CBS news, Taliban đã chiếm gần như toàn bộ Afghanistan chỉ trong hơn một tuần bất chấp việc Mỹ và NATO đã chi hàng tỉ USD trong gần hai thập kỷ để xây dựng lực lượng an ninh Afghanistan. Chỉ vài ngày trước đó, một báo cáo quân sự của Mỹ ước tính phải mất một tháng nữa thủ đô Kabul mới có thể bị Taliban chiếm đóng.
Tuy nhiên, Taliban nhanh chóng đánh bại và buộc lực lượng an ninh Afghanistan rời khỏi nhiều vùng lãnh thổ nước này dù họ được hỗ trợ từ không quân Mỹ. Một thỏa thuận hòa bình với việc Mỹ đã hạn chế các hành động quân sự trực tiếp nhắm vào Taliban cho phép nhóm này chuẩn bị và nhanh chóng tiến hành đánh chiếm các khu vực quan trọng khi Tổng thống Biden thông báo rút toàn bộ quân đội Mỹ vào cuối tháng này.
Theo đài CNN, sự sụp đổ nhanh chóng của các lực lượng quốc gia và chính phủ Afghanistan đã gây ra một cú sốc cho Tổng thống Joe Biden và các thành viên cấp cao trong chính quyền của ông, những người hồi tháng trước cho rằng có thể mất vài tháng trước khi chính quyền Kabul sụp đổ.
Giờ đây, các quan chức Mỹ thẳng thắn thừa nhận họ đã tính toán sai. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho hay: “Thực tế của vấn đề là chúng tôi thấy rằng lực lượng an ninh quốc gia Afghanistan đã không thể bảo vệ đất nước. Điều đó đã xảy ra nhanh hơn chúng tôi dự đoán”.
Một số thành viên Quốc hội đang yêu cầu chính quyền ông Biden cung cấp thêm thông tin về việc làm thế nào tình báo Mỹ lại có thể đánh giá sai tình hình trên thực tế hoặc nguyên nhân các kế hoạch dự phòng mạnh mẽ hơn để sơ tán người Mỹ và đồng minh của họ lại không được đưa ra.