Ông Jeenbekov từ chức vào ngày 15-10 sau khi các cuộc biểu tình bạo lực liên tục nổ ra để phản đối kết quả bầu cử quốc hội. Vì vậy, ông Japarov, người được ông Jeenbekov thả tự do và sau đó bổ nhiệm làm thủ tướng trong tuần này với hy vọng dập tắt biểu tình, tuyên bố trở thành người lãnh đạo của đất nước Trung Á.
Vào ngày 16-10, các nhà lập pháp cho biết ông Japarov, 51 tuổi, sẽ dẫn dắt đất nước cho đến kỳ bầu cử tổng thống năm 2021 trong khi vẫn kiêm nhiệm chức thủ tướng.
“Trong lịch sử đất nước, chưa bao giờ có chuyện quyền lực của tổng thống, thủ tướng và quốc hội đều nằm trong tay 1 người. Người dân đang chờ ông đáp ứng kỳ vọng của họ” – ông Omurbek Tekebayev, lãnh đạo một phe trong nghị viện Kyrgyzstan, nói.
Ông Sadyr Japarov trở thành người lãnh đạo mới của Kyrgyzstan. Ảnh: Tass
Theo tờ The Guardian, ông Japarov bị kết án vì tội bắt cóc một quan chức vào năm 2013. Ông đã bỏ trốn tới Kazakhstan nhưng bị bắt vào năm 2017. Ông tuyên bố những cáo buộc này mang động cơ chính trị.
Ông Japarov được người biểu tình giải thoát khỏi nhà tù vào tuần trước. Tiếp đó, tòa án lật ngược bản án và hủy bỏ tội danh của ông. Ông liên tiếp được quốc hội chấp thuận để trở thành thủ tướng ngay sau đó, theo Reuters.
Kyrgyzstan rơi vào khủng hoảng kể từ đầu tháng này vì người dân cáo buộc kết quả cuộc bầu cử quốc hội hôm 4-10 bị gian lận – sau cuộc bầu cử, đồng minh của ông Jeenbekov được công bố thắng cuộc – và xuống đường biểu tình ở thủ đô Bishkek. Ít nhất 1 người đã thiệt mạng và hơn 1.000 bị thương trong các cuộc đụng độ giữa người biểu tình và cảnh sát.
Đám đông tấn công các tòa nhà chính phủ trong khi giới chức tránh triển khai quân đội tới Bishkek và áp đặt lệnh giới nghiêm. Ban đầu, ông Jeenbekov tuyên bố giữ chức đến khi các cuộc bầu cử mới được tổ chức. Sau đó, ông đã nhượng bộ vì không muốn “bị lưu danh trong lịch sử Kyrgyzstan là một tổng thống gây đổ máu và cho phép nổ súng vào người dân”.
Người biểu tình xuống đường ở thủ đô Bishkek. Ảnh: Sevindj Nurkiyazova
Ông Jeenbekov lãnh đạo Kyrgyzstan từ năm 2017 sau khi được chính người tiền nhiệm Almazbek Atambayev lựa chọn. Ông Atambayev được cho là sẽ kiểm soát ông Jeenbekov và tiếp tục nắm quyền từ phía sau.
Tuy nhiên, tân tổng thống đã quay lưng lại với người cố vấn cũ khi bắt giữ và kết án ông Atambayev 11 năm tù hồi tháng 6. Vào tháng này, ông Atambayev được người biểu tình phóng thích nhưng bị bắt lại sau đó.
Đất nước Kyrgyzstan chỉ có 6,5 triệu dân nhưng thường xuyên xảy ra bất ổn chính trị sau khi tách khỏi Liên Xô vào năm 1991. Ông Jeenbekov là tổng thống thứ ba bị lật đổ kể từ năm 2005 đến nay.
Nga ngầm công nhận?
Sau khi ông Japarov lên nắm quyền, Nga cho biết Bộ trưởng Ngoại giao Sergei Lavrov đã điện đàm với người đồng cấp Kyrgyzstan Ruslan Kazakbayev và hứa hẹn giúp đỡ “chính quyền hợp pháp” ổn định tình hình.
Theo Reuters, có thể xem đây là cách Moscow “công nhận ông Japarov là tổng thống hợp pháp” của Kyrgyzstan. Tại Kyrgyzstan vừa có một căn cứ quân sự của Nga vừa có một mỏ vàng lớn do Canada sở hữu.