Nga và Ukraine hôm 22-7 ký thỏa thuận với Liên Hiệp Quốc (LHQ) và Thổ Nhĩ Kỳ về việc nối lại các chuyến hàng ngũ cốc trên biển Đen. Đột phá ngoại giao này được kỳ vọng giúp xoa dịu cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.
Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres cho biết thỏa thuận vừa ký kết sẽ mở đường cho xuất khẩu lương thực thương mại từ 3 cảng quan trọng của Ukraine là Odesa, Chernomorsk và Yuzhny.
Một quan chức LHQ nói với hãng tin Reuters rằng thỏa thuận cũng bao gồm một lệnh ngừng bắn trên thực tế đối với các tàu và cơ sở liên quan. Thỏa thuận có hiệu lực trong 4 tháng hoặc 120 ngày và sẽ tự động được gia hạn trừ khi xung đột kết thúc.
Cuộc xung đột Nga – Ukraine, diễn ra từ ngày 24-2, dẫn đến việc phong tỏa biển Đen, từ đó làm giảm lượng hàng xuất khẩu của Ukraine còn 1/6 so với mức trước xung đột. Cả Ukraine và Nga đều thuộc nhóm nước xuất khẩu ngũ cốc hàng đầu thế giới và việc phong tỏa nói trên khiến giá ngũ cốc tăng chóng mặt.
Một kho lưu trữ ngũ cốc ở TP Odesa – Ukraine Ảnh: Reuters
Theo đài RT, Tổ chức Lương Nông LHQ (FAO) ước tính ít nhất 20 triệu tấn ngũ cốc đang mắc kẹt ở Ukraine. Nếu số ngũ cốc này không được vận chuyển tới điểm đến, ít nhất 18 triệu người trên thế giới sẽ đối mặt tình trạng thiếu lương thực.
Vì thế, thỏa thuận trên nhằm giúp ngăn chặn nguy cơ xảy ra nạn đói thông qua việc cung cấp cho thị trường thế giới thêm lúa mì, dầu hướng dương, phân bón và các sản phẩm khác, cũng như đáp ứng nhu cầu nhân đạo.
Phát biểu sau lễ ký kết, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhấn mạnh LHQ có trách nhiệm bảo đảm thỏa thuận được thực thi. Trong khi đó, theo hãng tin Reuters, Đại sứ Mỹ tại LHQ Linda Thomas-Greenfield cho biết Washington sẽ theo dõi chặt chẽ diễn biến để bảo đảm rằng Nga tuân thủ thỏa thuận.
Tỏ ra lạc quan hơn, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tin tưởng thỏa thuận trên sẽ “hồi sinh hy vọng về hòa bình”. Riêng Đại diện cấp cao phụ trách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Josep Borrell nhận định thỏa thuận là bước quan trọng trong việc giúp giảm tình trạng mất an ninh lương thực toàn cầu.
Cả Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraine Oleksandr Kubrakov và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đều cho rằng hoạt động xuất khẩu ngũ cốc từ các cảng biển Đen có thể được nối lại trong vài ngày tới. Tuy nhiên, đài Al Jazeera nhận định có thể mất “vài tuần” trước khi chuyến hàng ngũ cốc đầu tiên rời Ukraine. Một số chuyên gia ước tính có thể mất đến 4 tháng để vận chuyển hết hàng triệu tấn ngũ cốc tồn đọng ra khỏi nước này.
Ông Guterres cho biết sẽ có một Trung tâm Kiểm soát chung (JCC) ở TP Istanbul – Thổ Nhĩ Kỳ chịu trách nhiệm lên lịch và giám sát các chuyến hàng. Một quan chức LHQ cho hay biên chế của JCC sẽ là các quan chức của LHQ và quan chức quân sự của 3 nước liên quan.
Các hoa tiêu Ukraine sẽ hướng dẫn các tàu di chuyển dọc theo hành lang an toàn trong lãnh hải của họ cùng với một tàu quét mìn có mặt khi cần thiết nhưng không có quân đội hộ tống. Được giám sát bởi JCC, các con tàu sau đó quá cảnh biển Đen đến eo biển Bosphorus của Thổ Nhĩ Kỳ và đi ra thị trường thế giới.
Tất cả các bên nhất trí không tấn công các thực thể này. JCC sẽ có nhiệm vụ “xử lý” nếu xảy ra hành động vi phạm. Tuy nhiên, không có thông tin về việc JCC sẽ xử lý thế nào.